PHÁC ĐỒ ĐIỀU TRỊ TRÀN DỊCH DƯỠNG CHẤP Ở TRẺ EM
I. ĐẠI CƯƠNG
Tràn dịch dưỡng trấp là sự tích tụ dịch dưỡng trấp bất thường trong khoang màng phổi do tổn thương ống ngực. Ở trẻ sơ sinh dịch này có thể màu vàng rơm trước khi bú, sau đó chuyển thành màu đục như sữa. Dịch dưỡng trấp có chứa triglycerides, acid béo, protein, Immunoglobulin, yếu tố đông máu, lymphocytes do đó thất thoát dịch dưỡng trấp do dẫn lưu có thể gây rối loạn về dinh dưỡng, miễn dịch, đông máu và điện giải.
Nguyên nhân tràn dịch dưỡng trấp có thể do chấn thương hoặc không do chấn thương. Ở trẻ sơ sinh: do sang chấn lúc sinh, bất thường hệ bạch huyết, khiếm khuyết bẩm sinh ống ngực.
Ở trẻ lớn: do chấn thương ngực kín, hậu phẫu lồng ngực (mổ tim hở, mổ thoát vị hoành…), lao hạch trung thất, ký sinh trùng gây tắc ống ngực, thuyên tắc tĩnh mạch dưới đòn trái, túi phình động mạch chủ ngực, lymphangioma ống ngực, ung thư hạch trung thất, vô căn.
II. CHẨN ĐOÁN
1. Công việc chẩn đoán
a. Hỏi
• Trẻ sơ sinh: cách sanh, sang chấn sản khoa, thời gian xuất hiện triệu chứng suy hô hấp.
• Trẻ lớn: tiền sử chấn thương, phẫu thuật, tiền căn tiếp xúc lao, triệu chứng ho, khó thở, đau ngực.
b. Khám lâm sàng: đánh giá mức độ suy hô hấp, khám tìm hội chứng ba giảm, khám hạch ngoại biên khi nghi ngờ lao hoặc ác tính.
c. Xét nghiệm: CTM, X-quang ngực, siêu âm ngực, bilan lao khi nghi ngờ lao; phân tích dịch màng phổi.
2. Chẩn đoán xác định
Chẩn đoán có tràn dịch dưỡng trấp dựa vào lâm sàng khám phổi có hội chứng ba giảm + X-quang có hình ảnh mờ góc sườn hoành, mờ ½ dưới phổi hoặc mờ toàn bộ phổi đẩy lệch trung thất về phía đối diện + Siêu âm có hình ảnh tràn dịch màng phổi + Chọc dò màng phổi có dịch đục như sữa với các tính chất: dịch vô trùng, đạm > 30 g/l; đường không giảm, tế bào chủ yếu là lympho (> 70%), triglycerides > 100 mg/dl, mỡ toàn phần > 400 mg/dl.
3. Chẩn đoán phân biệt
a. Tràn dịch màng phổi do lao: màu vàng chanh, tính chất là dịch tiết, thành phần chủ yếu là lympho, VS tăng, IDR(+), PCR lao (+) trong dịch màng phổi; có tiền căn tiếp xúc lao.
b. Tràn mủ màng phổi: lâm sàng có hội chứng nhiễm trùng, chọc dò màng phổi dịch đục như mủ hoặc vàng mờ, tính chất là dịch tiết, thành phần chủ yếu là bạch cầu đa nhân, đường giảm thấp, LDH tăng, cấy dịch màng phổi có vi trùng.
III. ĐIỀU TRỊ
1. Nội khoa
a. Nguyên tắc điều trị
• Hỗ trợ hô hấp.
• Dinh dưỡng.
• Chọc dò giải áp, hoặc đặt ống dẫn lưu màng phổi.
• Dùng Octreotid.
• Điều trị bệnh nền đi kèm (nếu xác định được).
b. Dinh dưỡng
• Dinh dưỡng bằng đường miệng: bằng sữa giàu MCT (medium chain triglycerides).
• Nuôi ăn bằng đường tĩnh mạch trong giai đoạn tràn dịch dưỡng trấp lượng nhiều.
c. Chọc dò giải áp: mỗi lần chọc dò không quá 10 ml/kg cân nặng, nếu lượng dịch tái lập nhanh hay bệnh nhân suy hô hấp nặng do chèn ép phổi cần đặt ống dẫn lưu, chú ý bù dịch và điện giải khi có đặt ống dẫn lưu vì lượng dịch thất thoát khá lớn. Phải bảo đảm vô trùng tuyệt đối khi chọc dò hoặc đặt ống dẫn lưu để tránh bội nhiễm gây điều trị khó khăn.
d. Dùng Octreotid (Sandostatin): có hai cách dùng
• Tiêm dưới da 20-70 μg/kgngày chia 3 lần ngày hoặc
• Truyền tĩnh mạch: bắt đầu 1 – 4 μg/kggiờ sau đó có thể tăng liều dần khi cần thiết đến 10 μg/kggiờ.
• Thời gian dùng Octreotid phụ thuộc vào sự giảm dần lượng dịch dẫn lưu, trung bình 12 ngày (dao động từ 3 – 21 ngày).
• Bệnh nhân dùng Octreotid trong thời gian dài cần chú ý truyền thêm lipid để tránh thiếu các acid béo cần thiết.
2. Ngoại khoa: chỉ định khi điều trị nội khoa thất bại sau 4 tuần (lượng dịch ra hàng ngày > 10 ml/kg). Các biện pháp ngoại khoa bao gồm: gây dầy dính màng phổi, cột ống ngực, đặt shunt dẫn lưu từ màng phổi xuống ổ bụng.
III. DIỄN TIẾN
• Phối hợp dinh dưỡng bằng sữa giàu MCT và chọc hút giải áp thành công 1/3 trường hợp sau 2 tuần điều trị.
• Phối hợp nuôi ăn đường tĩnh mạch, chọc hút giải áp hoặc đặt ống dẫn lưu màng phổi, phối hợp Octreotid thành công 70% – 80% trường hợp.
Bacsidanang.com – Thông tin khám bệnh ở Đà Nẵng, Thiết bị y tế Gia đình Đà Nẵng .
Danh bạ bác sĩ, phòng khám ở Đà Nẵng, dịch vụ y tế, khám tiết niệu nam khoa ở Đà Nẵng, phẫu thuật thẩm mỹ ở Đà Nẵng, thiết bị y tế gia đình Đà Nẵng, thực phẩm chức năng Đà Nẵng.
