Bí Tiểu Cấp Sau Phẫu Thuật Nội Soi Bóc Nhân Tuyến Tiền Liệt: Nguyên Nhân và Xử Trí

Bí tiểu cấp sau phẫu thuật nội soi bóc nhân tuyến tiền liệt là biến chứng nguy hiểm. Tìm hiểu nguyên nhân và cách xử trí hiệu quả trong bài viết.

Tổng Quan Về Phẫu Thuật Tuyến Tiền Liệt và Nguy Cơ Bí Tiểu Cấp

Phì đại tuyến tiền liệt (hay u xơ tuyến tiền liệt) là một tình trạng phổ biến ở nam giới trung niên và cao tuổi, gây ra các triệu chứng khó chịu liên quan đến đường tiểu như tiểu khó, tiểu đêm nhiều lần, dòng tiểu yếu. Khi điều trị nội khoa không còn hiệu quả hoặc có biến chứng, phẫu thuật nội soi bóc nhân tuyến tiền liệt (HoLEP) được xem là giải pháp “vàng” giúp giải phóng sự tắc nghẽn, cải thiện chất lượng sống cho người bệnh.

Mặc dù là một phẫu thuật ít xâm lấn với tỷ lệ thành công cao, bất kỳ can thiệp ngoại khoa nào cũng tiềm ẩn những nguy cơ biến chứng nhất định. Một trong những biến chứng cần được quan tâm sau mổ nội soi bóc nhân tuyến tiền liệt chính là bí tiểu cấp sau phẫu thuật nội soi bóc nhân tuyến tiền liệt. Đây là tình trạng người bệnh đột ngột không thể đi tiểu được dù có cảm giác buồn tiểu dữ dội, gây căng tức vùng bụng dưới.

Bài viết này sẽ cung cấp thông tin chi tiết, dễ hiểu về nguyên nhân gây ra tình trạng bí tiểu cấp sau phẫu thuật, cách nhận biết, các phương pháp chẩn đoán và hướng xử trí hiệu quả, cũng như những biện pháp phòng ngừa mà người bệnh và gia đình cần lưu ý.

Nguyên Nhân Gây Bí Tiểu Cấp Sau Phẫu Thuật Nội Soi Bóc Nhân Tuyến Tiền Liệt

Có nhiều yếu tố có thể góp phần dẫn đến tình trạng bí tiểu cấp sau phẫu thuật nội soi bóc nhân tuyến tiền liệt. Việc hiểu rõ các nguyên nhân này giúp cho việc chẩn đoán và điều trị được chính xác và kịp thời:

1. Cục Máu Đông (Blood Clots): Đây là một trong những nguyên nhân hàng đầu và thường gặp nhất. Sau phẫu thuật, vùng mổ ở tuyến tiền liệt có thể chảy một ít máu. Máu này có thể đông lại thành cục, di chuyển và gây tắc nghẽn ở cổ bàng quang hoặc niệu đạo, cản trở dòng nước tiểu thoát ra ngoài.
2. Viêm và Sưng Nề (Inflammation and Swelling): Phản ứng viêm và sưng nề tự nhiên của cơ thể tại vùng cổ bàng quang và niệu đạo sau can thiệp phẫu thuật là điều khó tránh khỏi. Tình trạng này có thể làm hẹp tạm thời đường tiểu, gây khó khăn cho việc đi tiểu và dẫn đến bí tiểu.
3. Co Thắt Cổ Bàng Quang hoặc Cơ Thắt Niệu Đạo (Bladder Neck or Sphincter Spasm): Sự kích thích từ dụng cụ phẫu thuật hoặc cảm giác đau sau mổ có thể gây ra phản ứng co thắt không chủ ý của các cơ ở vùng cổ bàng quang hoặc cơ thắt niệu đạo, làm tắc nghẽn đường ra của nước tiểu.
4. Rối Loạn Chức Năng Cơ Bàng Quang (Bladder Muscle Dysfunction):
   • Mất trương lực bàng quang (Bladder Atony): Đây là một vấn đề đáng lưu ý, đặc biệt ở những bệnh nhân đã có tình trạng bí tiểu mạn tính kéo dài trước phẫu thuật do phì đại tuyến tiền liệt. Khi bàng quang bị căng giãn quá mức trong một thời gian dài, khả năng co bóp của cơ bàng quang (cơ detrusor) có thể bị suy giảm nghiêm trọng.
     • Thay đổi cấu trúc cơ: Các nghiên cứu y khoa cho thấy, sự căng giãn mạn tính có thể dẫn đến những thay đổi về cấu trúc vi thể của thành bàng quang. Có thể xảy ra hiện tượng tăng sinh các sợi collagen, làm giảm tỷ lệ elastin so với collagen, khiến thành bàng quang trở nên xơ cứng, kém đàn hồi. Các tế bào cơ trơn có thể bị tổn thương, phì đại bất thường hoặc thậm chí là chết theo chương trình (apoptosis), làm giảm sức mạnh co bóp tổng thể của bàng quang.
   • Sau phẫu thuật, dù nguyên nhân tắc nghẽn đã được loại bỏ, bàng quang yếu này vẫn không đủ sức co bóp để tống xuất hết nước tiểu.
5. Tác Dụng Phụ Của Thuốc: Một số loại thuốc được sử dụng trong và sau quá trình phẫu thuật như thuốc mê, thuốc giảm đau nhóm opioid có thể tạm thời ảnh hưởng đến khả năng co bóp của bàng quang hoặc nhận cảm của hệ thần kinh kiểm soát tiểu tiện.
6. Hẹp Niệu Đạo (Urethral Stricture): Mặc dù thường là biến chứng muộn, nhưng trong một số trường hợp, tổn thương niệu đạo trong quá trình phẫu thuật có thể dẫn đến hình thành sẹo và gây hẹp, dẫn đến bí tiểu. Tuy nhiên, đây không phải là nguyên nhân phổ biến gây bí tiểu cấp ngay sau mổ.
7. Nhiễm Trùng Đường Tiết Niệu (Urinary Tract Infection – UTI): Nhiễm trùng có thể gây viêm, phù nề thêm cho niệu đạo và bàng quang, làm tình trạng bí tiểu trở nên trầm trọng hơn hoặc là nguyên nhân trực tiếp gây ra.
8. Sót Mô Tuyến Tiền Liệt: Hiếm gặp với các kỹ thuật hiện đại và bác sĩ có kinh nghiệm, nhưng nếu còn sót lại một phần đáng kể mô tuyến tiền liệt cũng có thể tiếp tục gây tắc nghẽn.

Cách Nhận Biết và Chẩn Đoán Bí Tiểu Cấp

Nhận biết sớm các dấu hiệu của bí tiểu cấp là vô cùng quan trọng để có biện pháp can thiệp kịp thời, tránh các biến chứng sau phẫu thuật tuyến tiền liệt nguy hiểm hơn.

Triệu chứng điển hình:

• Đột ngột không thể đi tiểu được, dù đã cố gắng.
• Cảm giác buồn tiểu rất mạnh, ngày càng tăng và không giảm.
• Đau tức, khó chịu, cảm giác nặng trịch ở vùng bụng dưới (vùng trên xương mu, vị trí của bàng quang).
• Bụng dưới có thể căng phồng lên, có thể sờ thấy khối tròn gọi là “cầu bàng quang”.
• Người bệnh có thể cảm thấy bồn chồn, lo lắng, vã mồ hôi.

Chẩn đoán:

Khi có các triệu chứng trên, bác sĩ sẽ tiến hành:

1. Hỏi bệnh sử và thăm khám lâm sàng: Khai thác thông tin về cuộc phẫu thuật, các triệu chứng hiện tại. Khám bụng để xác định cầu bàng quang.
2. Siêu âm bàng quang: Đây là phương pháp nhanh chóng, không xâm lấn và chính xác để xác nhận tình trạng ứ đọng nước tiểu trong bàng quang và ước lượng thể tích nước tiểu tồn lưu.
3. Đặt thông tiểu: Việc đặt ống thông qua niệu đạo vào bàng quang không chỉ giúp chẩn đoán xác định (nếu có nước tiểu chảy ra nhiều qua ống thông) mà còn là biện pháp điều trị ban đầu để giải phóng nước tiểu.
4. Xét nghiệm nước tiểu: Nếu nghi ngờ có nhiễm trùng, mẫu nước tiểu sẽ được lấy để xét nghiệm và cấy tìm vi khuẩn.

Hướng Xử Trí và Điều Trị Bí Tiểu Cấp Sau Mổ

Mục tiêu chính của việc xử trí bí tiểu cấp sau phẫu thuật nội soi bóc nhân tuyến tiền liệt là giải phóng sự tắc nghẽn, làm rỗng bàng quang để giảm áp lực, bảo vệ chức năng thận và phục hồi khả năng tiểu tiện bình thường.

Dẫn Lưu Bàng Quang Khẩn Cấp:

• Đặt ống thông niệu đạo (Foley catheter): Đây là biện pháp can thiệp đầu tiên và phổ biến nhất. Một ống thông mềm sẽ được đưa qua niệu đạo vào bàng quang để dẫn lưu nước tiểu ra ngoài ngay lập tức.
• Thông tiểu trên xương mu (Suprapubic catheter): Trong một số trường hợp khó đặt thông niệu đạo hoặc cần dẫn lưu kéo dài, bác sĩ có thể cân nhắc đặt một ống thông trực tiếp vào bàng quang qua một đường rạch nhỏ ở vùng trên xương mu.

Xác Định và Điều Trị Nguyên Nhân Gốc Rễ:

• Do cục máu đông: Nếu nghi ngờ cục máu đông gây tắc, bác sĩ có thể thực hiện bơm rửa bàng quang qua ống thông bằng dung dịch nước muối sinh lý để loại bỏ các cục máu đông nhỏ. Trong trường hợp cục máu đông lớn hoặc chảy máu đang tiếp diễn, có thể cần phải nội soi bàng quang để cầm máu và lấy hết máu đông.
• Do viêm, sưng nề: Thuốc chống viêm, giảm phù nề (như NSAIDs hoặc corticosteroid trong một số trường hợp) có thể được sử dụng.
• Do co thắt cổ bàng quang/niệu đạo: Thuốc giãn cơ trơn, đặc biệt là nhóm chẹn alpha-adrenergic (ví dụ: Alfuzosin, Tamsulosin) có thể được chỉ định. Các thuốc này giúp làm giãn cơ ở cổ bàng quang và niệu đạo tuyến tiền liệt, làm giảm sức cản và giúp nước tiểu thoát ra dễ dàng hơn.

Do mất trương lực bàng quang:

• Đặt thông tiểu kéo dài: Cho bàng quang có thời gian “nghỉ ngơi” và phục hồi.
• Tập luyện bàng quang (Bladder drill/training): Hướng dẫn bệnh nhân kẹp-thả ống thông theo lịch trình nhất định để bàng quang quen dần với việc chứa đựng và tống xuất nước tiểu.
• Thuốc tăng co bóp bàng quang (ví dụ: Bethanechol): Như đã đề cập trong các thảo luận chuyên sâu, hiệu quả của Bethanechol trong điều trị bí tiểu sau phẫu thuật tuyến tiền liệt đôi khi còn hạn chế và cần được cân nhắc kỹ lưỡng. Thuốc này kích thích cơ bàng quang co bóp, nhưng nếu nguyên nhân chính là do tổn thương cơ thực thể nặng nề từ trước hoặc tắc nghẽn đường ra chưa được giải quyết triệt để, Bethanechol có thể không mang lại lợi ích đáng kể và có thể gây tác dụng phụ. Việc sử dụng phải theo chỉ định nghiêm ngặt của bác sĩ.
• Tự thông tiểu ngắt quãng sạch (Clean Intermittent Catheterization – CIC): Nếu tình trạng mất trương lực kéo dài và không cải thiện, bệnh nhân có thể được hướng dẫn tự đặt ống thông tiểu nhiều lần trong ngày để làm rỗng bàng quang.
• Do nhiễm trùng: Điều trị bằng kháng sinh phù hợp theo kết quả kháng sinh đồ (nếu có).
• Theo Dõi Sát Sao: Sau khi xử trí ban đầu, bệnh nhân cần được theo dõi chặt chẽ lượng nước tiểu, các triệu chứng lâm sàng, và có thể cần siêu âm kiểm tra lại lượng nước tiểu tồn lưu sau khi rút ống thông.
• Tái Can Thiệp (Nếu Cần): Trong một số trường hợp hiếm gặp khi các biện pháp trên không hiệu quả hoặc phát hiện các vấn đề như sót mô tuyến tiền liệt, hẹp niệu đạo nặng, bác sĩ có thể cần tiến hành nội soi kiểm tra lại và can thiệp thêm.

Phòng Ngừa Biến Chứng Sau Mổ: Vai Trò Của Chăm Sóc Hậu Phẫu

Việc tuân thủ chặt chẽ các hướng dẫn chăm sóc hậu phẫu đóng vai trò quan trọng trong việc giảm thiểu nguy cơ biến chứng sau phẫu thuật tuyến tiền liệt, bao gồm cả bí tiểu cấp.

• Chăm sóc tại chỗ và ống thông (nếu có): Giữ vệ sinh sạch sẽ vùng sinh dục và chân ống thông (nếu còn lưu) theo hướng dẫn của nhân viên y tế để tránh nhiễm trùng.
• Uống đủ nước: Uống đủ lượng nước khuyến cáo mỗi ngày (thường khoảng 2-2.5 lít, trừ khi có chống chỉ định y khoa khác) giúp nước tiểu loãng, giảm nguy cơ hình thành cục máu đông và nhiễm trùng.
• Vận động sớm và nhẹ nhàng: Đi lại nhẹ nhàng sớm sau mổ theo chỉ định của bác sĩ giúp tăng cường lưu thông máu, thúc đẩy quá trình hồi phục và giảm nguy cơ hình thành huyết khối.
• Tránh rặn mạnh khi đi tiểu hoặc đại tiện: Rặn mạnh có thể gây tăng áp lực lên vùng phẫu thuật, tăng nguy cơ chảy máu. Nếu bị táo bón, hãy trao đổi với bác sĩ để có biện pháp hỗ trợ.
• Dinh dưỡng hợp lý: Ăn nhiều rau xanh, trái cây để tránh táo bón.
• Tái khám đúng lịch: Việc tái khám theo lịch hẹn của bác sĩ là cực kỳ quan trọng để theo dõi quá trình hồi phục, phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường và có hướng xử trí kịp thời. Đây là một phần không thể thiếu trong cách xử trí bí tiểu cấp và các vấn đề khác.
• Tập phục hồi chức năng bàng quang: Sau khi rút ống thông, bác sĩ có thể hướng dẫn các bài tập giúp bàng quang phục hồi khả năng chứa đựng và tống xuất nước tiểu hiệu quả hơn.
• Nhận biết dấu hiệu cảnh báo: Người bệnh và gia đình cần được giáo dục về các dấu hiệu bất thường cần báo ngay cho bác sĩ, như: không tiểu được hoàn toàn, tiểu máu đỏ tươi lượng nhiều, sốt, đau dữ dội vùng bụng dưới.

Kết Luận

Bí tiểu cấp sau phẫu thuật nội soi bóc nhân tuyến tiền liệt là một biến chứng cần được nhận biết sớm và xử trí kịp thời để tránh những ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người bệnh. Mặc dù có thể gây lo lắng, nhưng với sự theo dõi sát sao của đội ngũ y tế và sự hợp tác tích cực từ phía bệnh nhân, hầu hết các trường hợp đều có thể được giải quyết hiệu quả.

Sự thành công của phẫu thuật không chỉ dừng lại ở việc loại bỏ khối u xơ mà còn phụ thuộc rất nhiều vào quá trình hồi phục sau đó. Vì vậy, người bệnh không nên chủ quan. Hãy lắng nghe cơ thể mình và tuân thủ nghiêm ngặt mọi chỉ dẫn của bác sĩ.

Đừng ngần ngại! Nếu bạn hoặc người thân có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào sau phẫu thuật nội soi bóc nhân tuyến tiền liệt, đặc biệt là các triệu chứng của bí tiểu cấp, hãy liên hệ ngay với bác sĩ hoặc cơ sở y tế gần nhất để được thăm khám và tư vấn kịp thời.

Để được tư vấn chi tiết hơn về tình trạng phì đại tuyến tiền liệt, các phương pháp điều trị bao gồm nội soi bóc nhân tuyến tiền liệt, hoặc đặt lịch khám, vui lòng liên hệ 0919 480 180 hoặc trao đổi trực tuyến với đội ngũ chuyên gia của chúng tôi.