Chấn thương dương vật thuộc nhóm bệnh lý chấn thương cơ quan sinh dục ngoài chiếm 33-66% trong các chấn thương cơ quan tiết niệu, chấn thương cơ quan sinh dục nam nhiều hơn nữ giới do sự khác biệt về giải phẫu, xu hướng gia tăng do tai nạn giao thông, chơi thể thao, chiến tranh và các hành vi tội phạm.
Chấn thương cơ quan sinh dục được chia làm hai nhóm: Chấn thương bộ phận sinh dục thường do vết thương không xuyên thấu (80% trường hợp) và chấn thương sinh dục-tiết niệu với vết thương xuyên thấu chiếm 20%.
Vết thương do đạn bắn
Ở những bệnh nhân với vết thương do đạn bắn vào bộ phận sinh dục một số thông tin bổ sung sẽ có ích – đặc biệt là phạm vi đạn bắn, loại vũ khí. Đạn bắn với tốc độ cao sẽ tạo ra một năng lượng rất lớn tạo nên chấn thương do sự phá hủy cấu trúc.
Vết thương do cắn
Vết thương do động vật cắn
Vết thương ở dương vật do động vật cắn là rất hiếm. Vết thương thường nhẹ, nhưng có nguy cơ nhiễm trùng cao.
Tác nhân vi khuẩn phổ biến nhất của chó cắn là Pasturella Multicida, chiếm đến 50% các trường hợp. Ngoài ra Escherichia coli, Streptococcus viridans, Staphylococcus aureus, Eikenella corrodens, Capnocytophaga canimorsus Veillonella parvula, Bacteroides và Fusobacterium spp.
Kháng sinh lựa chọn đầu tiên là penicillin – amoxiclavulanic tiếp theo doxycycline, Cephalosporine hoặc Erythromycine trong 10-14 ngày.
Sau khi bất kỳ vết cắn động vật, người ta phải xem xét khả năng của bệnh dại. Trong trường hợp bệnh dại có mặt tại địa phương, tiêm chủng phải được đưa ra để ngăn chặn đe dọa tính mạng.
Vết thương thương do con người cắn
Con người cắn ít gặp hơn nhưng cần được xem xét đặc biệt là trong nhóm có nguy cơ cao. Các bệnh do virus có thể xảy ra như viêm gan siêu vi B, HIV.
Chấn thương dương vật
Chấn thương đụng dập dương vật
Chấn thương đụng dập dương vật thường không gây rách bao trắng thể hang. Trong những trường hợp này, chỉ thấy tụ máu dưới da với nguyên vẹn bao trắng thể hang.
Điều trị: Tụ máu dưới da, mà không rách bao trắng thể hang thì không chỉ định can thiệp phẫu thuật. Trong trường hợp này, thuốc giảm đau non-steroid được khuyến cáo sử dụng.
Vỡ vật hang
Vỡ vật hang là bệnh lý do chấn thương dương vật làm rách bỏ trắng bao quanh vật hang, máu trong vật hang chảy ra lan tràn dưới mạc dương vật gây tụ máu dưới da bìu, tầng sinh môn, vùng bẹn và vùng trên xương mu khi dương vật đang cương cứng.
Nguyên nhân
Dương vật khi đang cương cứng trong quá trình quan hệ tình dục, thủ dâm, tự bẻ hoặc người khác bẻ, chấn thương khác khi không có quan hệ tình dục. Thể xốp, niệu đạo tổn thương kèm theo trong khoảng 10-22 % trường hợp.
Độ dày của bao trắng thể hang trong tình trạng trạng thái bình thường khoảng 2 mm và khi cương cứng chỉ còn 0,25 – 0,5mm, và do đó chỉ cần một động tác nhẹ làm gập góc dương vật hoặc va chạm vào dương vật cũng đủ làm các lớp mạc quanh vật hang bị vỡ gây nên tình trạng máu từ vật hang thoát ra ngoài.
Bệnh nhân gãy dương vật có nghe được tiếng âm thanh đột ngột và sau đó dương vật xìu. Sưng nề đương vật tại chỗ hoàn toàn bộ dương vật do tụ máu. Chảy máu có thể lan tỏa khắp các lớp cân bao phủ toàn bộ dương vật và lan đến bụng hay bìu nếu cân Buck cũng bị vỡ.
Khám lâm sàng
- Dương vật sưng nề tụ máu, căng, biến dạng thân dương vật, bầm tím
- Đầu dương vật thương vẹo lệch sang đối diện chỗ vỡ vật hang.
- Có thể sờ thấy điểm không liên tục bao trắng là vị trí chổ vỡ vật hang.
Cận lâm sàng
Siêu âm Doppler, MRI có thể xác định vị trí vết rách của bao trắng thể hang. Xét nghiệm nước tiểu đánh giá tình trạng tiểu máu, nếu có nghi ngờ đồng thời chấn thương niệu đạo, chụp niệu đạo ngược dòng có thể được thực hiện.
Điều trị
Nguyên tắc điều trị
- Điều trị nội khoa bảo tồn trong vỡ vật hang không còn được áp dụng.
- Điều trị bảo tồn sẽ làm tăng các biến chứng như áp xe dương vật, bỏ qua giai đoạn thám niệu đạo nếu có tổn thương, cong dương vật, và tụ máu diễn tiến trầm trọng Biến chứng muộn sau khi điều trị bảo tồn là xơ hóa và biến dạng dương vật và rối loạn cương dương.
Mục tiêu của phẫu thuật:
- Lấy hết khối máu tụ
- Cầm máu vật hang
- Khâu kín vỏ trắng vật hang chổ vỡ.
Tiến hành:
Đường rạch da: dọc trục trương vật, hoặc đường rạch vòng ngang thân dương vật, hoặc rạch vòng quanh rãnh quy đầu rồi lột lớp da xuống tận gốc dương vật tìm chổ vỡ vật hang. Khâu bao trắng thể hang bằng cách sử dụng chỉ khâu tự tiêu.
Vết thương xuyên thấu dương vật
Vết thương xuyên thấu dương vật hiếm gặp. Các nguyên nhân của chấn thương dương vật do là súng, dao, chấn thương, động vật hay con người cắn, tự gây ra cắt hoặc bị cắt dương vật.
Nếu vết thương nông, diện tích nhỏ và không tổn thương bao trắng thể hang: không can thiệp phẫu thuật, chăm sóc tại chỗ vết thương.
Các tổn thương nặng hơn nhưng vẫn chưa gây tổn thương bao trắng thể hang: xoay vạt da hoặc ghép da mỏng.
Tổn thương nặng có tổn mất một phần bao trắng thể hang: có thể sử dụng mảnh ghép tự thân (từ tĩnh mạch hiển tự thân hoặc da đã khử bì), và dùng vạt da che phủ dương vật.
Nếu chấn thương niệu đạo đồng thời bị nghi ngờ, cần thực hiện chụp niệu đạo ngược dòng là cần thiết.
Mất đoạn dương vật
Cần tiến hành nối ghép dương vật nếu thời gian từ khi bị tổn thương đến khi phẫu thuật trong vòng 24 giờ.
Xử trí phần dương vật bị cắt
Dương vật bị cắt đứt nên được rửa sạch bằng nước muối sinh lý vô trùng, được bọc trong gạc ngâm nước muối sinh lý, đồng thời đặt trong một túi vô trùng và ngâm trong nước nước đá. Dương vật không phải tiếp xúc trực tiếp với nước đá.
Xử trí cấp cứu
Băng áp lực hoặc garô nên được đặt tại gốc dương vật để ngăn ngừa mất máu quá nhiều.
Phẫu thuật nối ghép dương vật
Nối thể hang và thể hang, nội niệu đạo tận tận và nối động mạch – tĩnh mạch – thần kinh lưng dương vật dưới kính hiển vi.
Nếu không nối được đoạn dương vật bị cắt, chúng ta có thể xử lý như đóng mỏm cụt dương vật và tiến hành tạo hình dương vật sau khi hậu phẫu ổn định.
Tài liệu tham khảo:
1. Giáo trình Bệnh học Tiết niệu, 2004. Hội thận học Tiết niệu Việt Nam.
