PHÁC ĐỒ ĐIỀU TRỊ CHẤN THƯƠNG – VẾT THƯƠNG THẬN I. PHẠM VI ÁP DỤNG PHÁC ĐỒ
Khoa Ngoại Ngoại thận – Tiết niệu tại .
II. ĐẠI CƯƠNG
Chấnthương hệ niệu được chia làm hai dạng: chấnthương va đập và chấn thương xuyên thấu. Chấn thương hệ niệu xảy ra ở cả nam và nữ với tất cả các độ tuổi; chấn thương xảy ra ở nam nhiều hơn nữ.
Tổn thương thận chiếm tỉ lệ 1 -5% trong tất cả các loại chấn thương và 10% trong tất cả các loại chấn thuong vùng bụng, được phân làm hai loại là chấn thương thận hoặc vết thương thận, chấn thương thận do va đập chiếm tỉ lệ cao hơn nhiều so với vết thương thận do hoả khí hay hung khí.
III. DỊCH TỄ HỌC
Tần suất mắc bệnh chấn thương thận phụ thuộc vào nhóm dân số bệnh nhân. Chấn thương thận chiếm 3% trong tất cả các chấn thương, hay 10% trong tất cả các chấn thương bụng. Tại hầu hết các trung tâm chấn thương, chấn thương kín thường gặp hơn vết thương thận, vì vậy chấn thương thận hơn gấp 9 lần vết thương thận. Cả hai thận đều có khả năng chấn thương như nhau.
Cơ chế tổn thương thận (chấn thương – vết thương):
• Vết thương (do đạn bắn, do dao đâm).
• Chấn thương kín (chấn thương do tai nạn giao thông, rơi từ độ cao); trực tiếp vào vùng hông lưng (tai nạn của người đi bộ, hay do thể thao).
• Do nguyên nhân từ thầy thuốc (do phẫu thuật nội soi tiết niệu, do tán sỏi ngoài cơ thể, do sinh thiết thận, do phẫu thuật thận qua da).
• Do trong quá trình phẫu thuật (như rửa bụng).
IV. CHẨN ĐOÁN
1.1. Phân độ:
Độ 1: dập thận, hoặc tụ máu dưới bao không lan rộng, không rách bao thận.
Độ 2: tụ máu quanh thận không lan rộng, rách vỏ thận < 1 cm không thoát mạch.
Độ 3: vỏ thận rách > 1 cm không thoát nước tiểu ra ngoài.
Độ 4: vết rách: sâu qua vỏ-tủy thận vào hệ thống thu thập nước tiểu. Mạch máu: tổn thương nhánh chính động mạch hoặc tĩnh mạch thận với tình trạng xuất huyết đã cầm.
Độ 5: vết rách vỡ thận. Mạch máu: tổn thương hoặc đứt rời cuống thận (tăng 01 độ với nhiều chấn thương trên độ III)
Hình: phân độ chấn thương thận – hiệp hội phẫu thuật Hoa Kì (1989)
1.2. Chẩn đoán Lâm sàng:
– Bệnh sử: thời điểm và cách thức bị chấn thương, thời điểm phẫu thuật thận gần đây, những thông tin bất thường về thận.
– Lâm sàng:
Tiểu máu vi thể hoặc đại thể là một dấu hiệu dương tính rõ của chấn thương hệ hiệu. Tuy nhiên, một số trường hợp chấn thương hệ niệu không gây tiểu máu (đặt thông tiểu khi có chấn thương vùng bụng ngực mà có nghi ngờ chấn thương hệ niệu).
Khi có vết thương hoặc chấn thương vùng bụng hoặc ngực mà bệnh nhân có xuất hiện tiểu máu thì cần phải làm xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh.
Cận lâm sàng:
– Siêu âm: đánh giá khỏi đầu khi tiếp nhận bệnh nhân chấn thương vùng bụng ngực, (đây cũng là phương tiện giúp theo dõi bệnh nhân khi điều trị bảo tồn).
– TPTNT: khi nghi ngờ bệnh nhân có tiểu máu vi thể.
– Chức năng gan thận.
– MSCT hệ niệu có/không cản quang: đánh giá tổn thương và phân độ chấn thương.
– DSA là phương tiện chẩn đoán và chọn lọc mạch máu làm tắc mạch chọn lọc khi cầnthiết.
V. ĐIỀU TRỊ VÀ LƯU ĐỒ XỬ TRÍ
Chỉ định phẫu thuật bao gồm tình trạng huyết động không ổn định, gia tăng khối máu tụ quanh thận và đứt động mạch chính của thận hoặc huyết khối ở thận đơn độc.
(*): điều trị can thiệp: mặc dù bảo tồn thận là mục tiêu hàng đầu của nhà niệu khoa nhưng khả nănẸ giữ được thận hay không phụ thuộc vào diễn tiễn trong khi can thiệp.
– Sử dụng thuôc và những kỹ thuật can thiệp tôi thiêu (DSA)nên là lựa chọn đâu tiên đê bảo tồn thận trước khi can thiệp phẫu thuật.
Chăm sóc sau can thiệp, theo dõi và biến chứng
– Thực hiện kiểm tra hình ảnh sau 2-4 ngày chấn thương
– Theo dõi: khám lâm sàng, tinh trạng huyết động, TPTNT, CTM và chức năng thận. Biến chứng: chảy máu, nhiễm trùng, áp xe quanh thận, nhiễm tràng huyết, rò niệu, thông nối động-ữnh mạch hoặc giả phình.
VI. TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. European Association of Urology, 2013.
2. Tài liệu hướng dẫn điều tậ niệu khoa, hội thận-tiết niệu TP Hồ Chí Minh.
Bacsidanang.com – Thông tin khám bệnh ở Đà Nẵng, Thiết bị y tế Gia đình Đà Nẵng .
Danh bạ bác sĩ, phòng khám ở Đà Nẵng, dịch vụ y tế, khám tiết niệu nam khoa ở Đà Nẵng, phẫu thuật thẩm mỹ ở Đà Nẵng, thiết bị y tế gia đình Đà Nẵng, thực phẩm chức năng Đà Nẵng.
