Botox (Botulinum Toxin A – BTXA) có thể giúp giảm sẹo bằng cách làm giãn các cơ xung quanh vết thương, cho phép da lành lại mà không bị kéo căng. Nhiều nghiên cứu cho thấy Botox có hiệu quả trong điều trị sẹo ở vết thương.
Sẹo hình thành khi da bị tổn thương và tự chữa lành, nhưng đôi khi quá trình này tạo ra sẹo lồi hoặc sẹo quá phát, gây mất thẩm mỹ và khó chịu. Botox, một chất thường được dùng trong thẩm mỹ để làm mờ nếp nhăn, hoạt động bằng cách làm tê liệt tạm thời các cơ. Khi tiêm gần vết thương, Botox làm giảm sự căng cơ, giúp vết thương lành lại mịn màng hơn.
Nghiên cứu trên cả động vật và con người cho thấy Botox có thể làm giảm sẹo, cải thiện vẻ ngoài và độ rộng của sẹo. Tuy nhiên, đoạn văn cũng nhấn mạnh rằng cần thêm nhiều nghiên cứu chất lượng cao hơn để xác nhận hiệu quả này và xác định liều lượng tối ưu. Các nghiên cứu hiện tại cho thấy Botox là một phương pháp điều trị sẹo tiềm năng, nhưng chưa phải là một kết luận chắc chắn.
Cơ chế tác động của Botulinum Toxin A (BTXA)
BTXA là một chất độc thần kinh mạnh được tạo ra từ vi khuẩn Clostridium botulinum. Nó hoạt động bằng cách ức chế giải phóng acetylcholine tại khớp thần kinh cơ, gây ra tê liệt cơ vân. Tác dụng này kéo dài từ 2 đến 6 tháng.
Giảm căng cơ động:
Căng cơ động (dynamic tension) là lực kéo do sự co cơ tác động lên vết thương đang lành. Lực căng này có thể ảnh hưởng đáng kể đến quá trình lành vết thương và hình thành sẹo. Các vết sẹo song song với đường căng da giãn (RSTL – Relaxed Skin Tension Lines) thường lành tốt hơn vì chúng chịu ít căng thẳng hơn. Ngược lại, các vết sẹo vuông góc với RSTL chịu lực căng lớn hơn, dẫn đến sẹo kém thẩm mỹ.
Căng cơ động có thể gây ra sẹo xấu vì nó:
Kéo giãn vết thương: Lực kéo liên tục từ các cơ có thể làm vết thương rộng hơn và lâu lành hơn.
Làm gián đoạn quá trình lành thương: Sự căng cơ có thể phá vỡ mô mới hình thành, cản trở quá trình tái tạo collagen và hình thành mô liên kết khỏe mạnh.
Kích thích sản xuất collagen quá mức: Cơ thể phản ứng với căng thẳng bằng cách tạo ra nhiều collagen hơn, dẫn đến sẹo dày và nổi rõ.
Botulinum Toxin A (BTXA), một chất độc thần kinh, được nghiên cứu như một phương pháp điều trị tiềm năng để giảm sẹo bằng cách ức chế căng cơ động. BTXA hoạt động bằng cách làm tê liệt cơ vân, giảm căng cơ động lên vết thương và cho phép vết thương lành trong môi trường không bị căng quá mức.
Ức chế nguyên bào sợi:
Các nghiên cứu in vitro cho thấy BTXA có thể ảnh hưởng đến sự phân bố chu kỳ tế bào của nguyên bào sợi có nguồn gốc từ sẹo quá phát và giảm sự biệt hóa nguyên bào sợi thành nguyên bào sợi cơ. BTXA cũng có thể làm giảm biểu hiện của các yếu tố tăng trưởng và cytokine liên quan đến hình thành sẹo, chẳng hạn như TGF-β1, CTGF và α-SMA.
Bằng chứng lâm sàng
Nhiều nghiên cứu lâm sàng đã được tiến hành để đánh giá hiệu quả của BTXA trong việc giảm sẹo.
Nghiên cứu trên động vật:
Chín nghiên cứu trên động vật đã chỉ ra kết quả tích cực của BTXA trong điều trị sẹo. Ví dụ, Gassner và cộng sự đã chứng minh trong một nghiên cứu trên linh trưởng mù đôi, ngẫu nhiên, có đối chứng giả dược rằng vết thương được bất động bằng BTXA có vẻ ngoài đẹp hơn đáng kể so với vết thương đối chứng.
Nghiên cứu trên người:
Bài đánh giá đã xác định 23 nghiên cứu lâm sàng trên người được công bố từ năm 2000 đến năm 2018, bao gồm 521 bệnh nhân. Hai mươi nghiên cứu ủng hộ việc sử dụng BTXA để giảm sẹo, 2 nghiên cứu cho kết quả không rõ ràng và 1 nghiên cứu không cho thấy lợi ích. Các thử nghiệm đối chứng ngẫu nhiên mù đôi đã báo cáo kết quả tích cực về việc cải thiện điểm số Thang điểm Sẹo Vancouver (VSS), giảm chiều rộng sẹo và tăng sự hài lòng của bệnh nhân.
Tuy nhiên, cần lưu ý rằng chất lượng phương pháp luận của các nghiên cứu lâm sàng rất khác nhau và cần có các thử nghiệm đối chứng ngẫu nhiên quy mô lớn hơn với chất lượng phương pháp cao để xác định rõ ràng hiệu quả của BTXA trong việc giảm sẹo.
Liều lượng và cách dùng:
Liều BTXA được sử dụng trong các nghiên cứu lâm sàng thay đổi tùy thuộc vào vị trí và kích thước của sẹo. Liều tối đa được đề xuất cho một lần tiêm vào một cơ là 25 U và liều tối đa được đề xuất cho mỗi vật chủ là 200 U/tháng. Hầu hết các tác giả tiêm 1,25 đến 5,0 U mỗi vị trí tiêm để đạt được sự hóa trị liệu hiệu quả.
Đối với vết thương ở trán, liều có thể dao động từ 20 U đến hơn 60 U đối với vết thương rộng. Đối với vùng mặt dưới, nên sử dụng liều lượng nhỏ hơn trong khoảng 1 đến 5 U BTXA để tránh tác dụng phụ như suy giảm khả năng ăn uống.
Kết luận
Việc sử dụng BTXA để giảm sẹo là một phương pháp điều trị đầy hứa hẹn với sự hỗ trợ ngày càng tăng từ các tài liệu khoa học. BTXA có thể cải thiện kết quả thẩm mỹ của sẹo bằng cách giảm căng thẳng động và ức chế nguyên bào sợi. Tuy nhiên, cần có thêm các nghiên cứu lâm sàng quy mô lớn, chất lượng cao để xác định đầy đủ hiệu quả, liều lượng tối ưu và các chỉ định cụ thể cho điều trị bằng BTXA.
Nguồn 1: (click vào xem file)
Nguồn 2:
