PHÁC ĐỒ ĐIỀU TRỊ NGỘ ĐỘC CÁ NÓC Ở TRẺ EM
I. ĐẠI CƯƠNG
Cá nóc (Puffer fish, Balloon fish, Fugu tên gọi ở Nhật) có nhiều loài khác nhau. Trong từng loài, vào từng thời điểm, địa điểm mà từng con lại chứa lượng độc tố khác nhau. Ở Việt Nam gần 70 loài khác nhau. Cá nóc sống ở nước mặn nhiều hơn ở nước ngọt.
Độc tố trong cá nóc là Tetrodotoxin, tập trung ở trứng cá, ruột, gan, không bị hủy ở nhiệt độ sôi hay phơi khô, sấy, gây ức chế bơm Sodium-potassium, block dẫn truyền thần kinh cơ gây liệt cơ, suy hô hấp. Tỉ lệ tử vong cao khoảng 60%. Tetrodotoxin còn gặp ở bạch tuộc xanh.
II. CHẨN ĐOÁN
• Công việc chẩn đoán:
– Bệnh sử: ăn cá nóc.
– Lâm sàng: triệu chứng xuất hiện nhanh ngay sau ăn 5-10 phút, muộn hơn có thể đến 3 giờ.
1. Triệu chứng nhẹ, ban đầu
• Tê lưỡi, miệng, môi, mặt, tê ngón và bàn tay, ngón chân và bàn chân.
• Nhức đầu, vã mồ hôi.
• Đau bụng, nôn ói, tăng tiết nước bọt.
2. Triệu chứng nặng
– Lơ mơ, mệt lã.
– Yếu cơ, liệt chi.
– Suy hô hấp, tím tái, ngừng thở.
– Hạ huyết áp, tim đập chậm.
– Hôn mê, co giật.
– Xét nghiệm:
+ Máu: điện giải, urê, creatinin, đường, khí máu.
+ Điện tâm đồ: nhịp chậm, rối loạn nhịp.
+ Theo dõi SpO2.
+ Phát hiện độc chất tetrodotoxin trong dịch dạ dày (nếu có điều kiện).
• Chẩn đoán xác định:
– Bệnh sử có ăn cá nóc.
– Lâm sàng:
+ Tê lưỡi, miệng, môi.
+ Yếu cơ, liệt chi.
+ Ngừng thở.
– Xét nghiệm: xác định độc tố Tetrodotoxin (nếu có điều kiện).
• Chẩn đoán phân biệt:
– Ngộ độc thức ăn.
– Ngộ độc thuốc bảo vệ thực vật.
– Viêm dạ dày ruột.
III. ĐIỀU TRỊ
• Nguyên tắc điều trị:
– Điều trị tình huống cấp cứu.
– Nhanh chóng loại bỏ độc chất.
– Chất đối kháng đặc hiệu.
– Điều trị biến chứng.
• Điều trị:
– Điều trị tình huống cấp cứu:
+ Hồi sức hô hấp rất quan trọng trong cứu sống người bệnh ngộ độc cá nóc. Tử vong hầu hết do liệt hô hấp. Nếu hỗ trợ hô hấp tốt, các triệu chứng trên sẽ hồi phục sau 24 giờ.
❖ Thông đường thở.
❖ Bóp bóng giúp thở.
❖ Thở máy.
+ Hồi sức chống sốc với dịch truyền và Dopamin liều 3 – 10 μg/kg/phút dựa vào CVP. Tránh truyền dịch quá mức.
+ Điều trị co giật: hiếm gặp, điều trị co giật bằng Diazepam tiêm tĩnh mạch.
– Rửa dạ dày.
– Than hoạt tính.
– Chất đối kháng đặc hiệu chưa có.
– Nếu liệt chi hay liệt hô hấp một số tác giả đề nghị dùng thuốc kháng men cholinesteraza:
+ Edrophonium (TENSILON) 0,05 mg/kg/liều, TM.
+ Hoặc Neostigmine 0,01 – 0,04 mg/kg/liều mỗi 2 – 4 giờ TB.
+ Tuy nhiên các thuốc này không thể thay thế các phương tiện hồi sức hô hấp.
– Dinh dưỡng đường tĩnh mạch
– Điều trị biến chứng:
+ Hạ đường huyết.
+ Rối loạn điện giải.
+ Rối loạn nhịp tim.
Nếu bệnh nhân còn sống sau 24 giờ, khả năng cứu sống rất cao do độc tố được thải ra ngoài.
IV. THEO DÕI
• Dấu hiệu sinh tồn, tri giác.
• Kiểu thở.
• SpO2.
V. PHÒNG NGỪA
• Thông tin cho người dân nhận biết các loại cá nóc.
• Không bán cá nóc và sản phẩm cá nóc.
• Loại bỏ cá nóc trước khi chế biến các sản phẩm từ cá.
• Không ăn cá nóc, hoặc khô cá nóc.
• Khi ăn phải cá nghi là cá nóc (có dấu hiệu tê môi, tê bàn tay) cần gây nôn và đưa ngay đến cơ sở y tế.
Bacsidanang.com – Thông tin khám bệnh ở Đà Nẵng, Thiết bị y tế Gia đình Đà Nẵng .
Danh bạ bác sĩ, phòng khám ở Đà Nẵng, dịch vụ y tế, khám tiết niệu nam khoa ở Đà Nẵng, phẫu thuật thẩm mỹ ở Đà Nẵng, thiết bị y tế gia đình Đà Nẵng, thực phẩm chức năng Đà Nẵng.
