PHÁC ĐỒ ĐIỀU TRỊ NGỘ ĐỘC THUỐC SALICYLATE Ở TRẺ EM
I. ĐẠI CƯƠNG
Hiện nay do liên hệ hội chứng Reye nên Aspirin ít dùng trong giảm đau hạ sốt. Nồng độ đỉnh đạt được sau 4 – 6 giờ. Ngộ độc khi uống Aspirin > 150 mg/kg.
Tổn thương bao gồm:
• Tác dụng trực tiếp tổn thương dạ dày.
• Kích thích thần kinh trung ương làm thở nhanh kiềm hô hấp.
• Biến dưỡng ức chế chu trình Krebs tăng lactate máu gây toan biến dưỡng.
II. CHẨN ĐOÁN
1. Chẩn đoán
• Bệnh sử.
• Lâm sàng: diễn tiến lâm sàng diễn tiến có thể nặng dần:
– Triệu chứng tiêu hóa: đau bụng, nôn ói, xuất huyết tiêu hóa, ói máu.
– Lừ đừ, kích thích, vật vã, hôn mê, co giật.
– Thở nhanh.
– Tim nhanh, nặng rối loạn nhịp tim.
– Phù phổi, ArdS.
– Tiêu cơ.
– Suy thận.
• Xét nghiệm:
– Nồng độ salicylat trong máu cao > 50 mg/dL (nếu có).
– Khí máu: toan chuyển hóa kèm tăng anion gap và kiềm hô hấp.
– Chức năng đông máu: thời gian PT kéo dài.
– Đường huyết.
– Ion đồ.
– Điện tâm đồ.
• Phân độ:
– Trung bình: lừ đừ, kích thích, thở nhanh. Nồng độ salicylate máu 50 – 80 mg/dL.
– Nặng: rối loạn tri giác kèm nhịp tim nhanh. Nồng độ salicylate máu > 80 mg/dL.
2. Chẩn đoán xác định
• Bệnh sử: uống quá liều Aspirine.
• Lâm sàng:
– Nôn ói.
– Thở nhanh.
– Rối loạn tri giác.
• Xét nghiệm: nồng độ salicylate trong máu cao > 50 mg/dL.
3. Chẩn đoán phân biệt
• Nhiễm keton acid do tiểu đường.
• Toan chuyển hóa có tăng khoảng trống anion: ngộ độc rượu ethanol, methanol.
• Hội chứng Reye: nôn ói, hạ đường huyết, tăng men gan và amoniac, tăng áp lực nội sọ, hôn mê, thoái hóa mô gan.
• Viêm não màng não.
• Viêm phổi.
III. ĐIỀU TRỊ
1. Nguyên tắc điều trị
• Điều trị tình huống cấp cứu.
• Nhanh chóng loại bỏ độc chất.
• Bicarbonate kiềm hóa máu.
• Điều trị biến chứng.
2. Điều trị
• Điều trị tình huống cấp cứu.
• Rửa dạ dày.
• Than hoạt tính.
• Điều trị hạ đường huyết nếu có hoặc tiêm tĩnh mạch đường ưu trương tất cả trẻ hôn mê, co giật khi không xét nghiệm được đường huyết.
• Bù dịch: thường mất nước do nôn ói, thở nhanh.
• Điều trị rối loạn điện giải đặc biệt là hạ kali máu thường gặp do truyền bicarbonate kiềm hóa máu.
• Bicarbonate truyền tĩnh mạch:
– Mục tiêu giữ pH máu khoảng 7,5 và kiềm hóa nước tiểu giữ pH nước tiểu khoảng 7,5 – 8 để giảm phân bố salicylate vào mô và để tăng thải salicylate qua thận. Tác dụng của bicarbonate là làm giảm nửa đời sống huyết thanh của salicylate từ 24 giờ còn 6 giờ và tăng độ thanh thải gấp 10 – 20 lần.
– Bicarbonate: bắt đầu bicarbonate 4,2% 2 ml/kg tĩnh mạch sau đó truyền tĩnh mạch dung dịch bicarbonate 1,4% (bicarbonate 140 mEq pha trong 1Lít Dextrose 5%) tốc độ 2 ml/kg/giờ.
– Sau đó điều chỉnh tốc độ bằng cách theo dõi pH nước tiểu mỗi giờ bằng kỹ thuật que thử tổng phân tích nước tiểu (pH nước tiểu khoảng 7,5 – 8) hoặc thay đổi màu của giấy quỳ kết hợp xét nghiệm khí máu (pH máu khoảng 7,5) mỗi 3 – 6 giờ.
Bù dịch: thường mất nước do nôn ói, thở nhanh:
– Dung dịch lactate ringer trong glucose 5% để vừa cung cấp năng lượng, điện giải và lactat.
– Tổng lượng dịch trong ngày từ 1,5 – 2 lần nhu cầu cơ bản.
Điều trị biến chứng:
– Điều trị rối loạn điện giải đặc biệt là hạ kali máu thường gặp do truyền bicarbonate kiềm hóa máu. Thường pha thêm kali 40 mEq trong 1 lít dịch nếu không suy thận.
Chạy thận nhân tạo: mục tiêu lấy salicylate và các chất biến dưỡng có hại. Lọc máu với cột than hoạt tính không cần thiết. Lọc màng bụng hiệu quả kém chỉ bằng 10 – 20% thận nhân tạo.
– Chỉ định
+ Sốc không đáp ứng điều trị.
+ Hôn mê kéo dài.
+ Toan chuyển hóa nặng hoặc rối loạn điện giải nặng không đáp ứng điều trị nội khoa.
+ Suy thận cấp.
+ ARDS.
+ Nồng độ salicylate máu quá cao > 100 μg/dL.
IV. THEO DÕI
• Dấu hiệu sinh tồn, tri giác.
• Mỗi 1 – 4 giờ:
– pH nước tiểu.
– Khí máu.
– Đường huyết.
– Ion đồ.
Bacsidanang.com – Thông tin khám bệnh ở Đà Nẵng, Thiết bị y tế Gia đình Đà Nẵng .
Danh bạ bác sĩ, phòng khám ở Đà Nẵng, dịch vụ y tế, khám tiết niệu nam khoa ở Đà Nẵng, phẫu thuật thẩm mỹ ở Đà Nẵng, thiết bị y tế gia đình Đà Nẵng, thực phẩm chức năng Đà Nẵng.
